H έκδοση του παρόντος Τεχνικού Εγχειριδίου Εγκατάστασης Κουφωμάτων αποτελεί μία πρωτοβουλία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Βιοτεχνών Αλουμινοσιδηροκατασκευαστών (ΠΟΒΑΣ), η οποία υλοποιήθηκε με τη συνεργασία της Ελληνικής Ένωσης Αλουμινίου (ΕΕΑ).
Η σύνταξη και η επιμέλεια του Τεχνικού Εγχειριδίου έγινε από τους επιστημονικούς συμβούλους της ΠΟΒΑΣ Νικόλαο Κεραμίδα και Στυλιανό Λαμπρακόπουλο.
Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας, οφείλω να ευχαριστήσω τους συναδέλφους κατασκευαστές καθώς και τα στελέχη των βιομηχανιών μελών της ΕΕΑ, που συμμετείχαν στην Ομάδα Εργασίας και συνέβαλλαν στο έργο σύνταξης του παρόντος Τεχνικού Εγχειριδίου. Επιπροσθέτως θα ήθελα να ευχαριστήσω το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για τη διάθεση των χώρων συνεδρίασης της Ομάδας Εργασίας και τη βοήθεια που παρείχε στο συγκεκριμένο εγχείρημα.
Η ΠΟΒΑΣ ως εκπρόσωπος των κατασκευαστών, σε συνεργασία με τα σωματεία / ενώσεις κατασκευαστών που είναι μέλη της, δεσμεύεται ότι θα στηρίξει την αποτελεσματική εφαρμογή του Τεχνικού Εγχειριδίου για την ανάδειξη της ποιότητας και της λειτουργικότητας των κουφωμάτων που εγκαθίστανται στην Ελλάδα.

Ο Πρόεδρος της ΠΟΒΑΣ Θεόφιλος Κ. Παγιάτης.

1. Εισαγωγή
Η έμφαση σε θέματα ποιότητας των εξωτερικών κουφωμάτων εστιάζεται κυρίως μετά την ολοκλήρωση της παραγωγής τους (έκδοση σήμανσης CE). Αντιθέτως δεν έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην εγκατάσταση του τελικού προϊόντος στο κτίριο.
Ορθή εγκατάσταση κουφωμάτων συνεπάγεται συνεργασία με τα όμορα δομικά στοιχεία και επιλογή κατάλληλων υλικών στερέωσης, μόνωσης και στεγάνωσης.
Εσφαλμένη εγκατάσταση σημαίνει λάθος εκτίμηση των παραμέτρων του κτιρίου και των κουφωμάτων μεταξύ άλλων σχετικά με:
• την επιλογή και θέση των υλικών στεγάνωσης.
• το τακάρισμα.
• την επιλογή και θέση στερέωσης των βυσμάτων.
• τη συναρμογή με τα όμορα δομικά στοιχεία και τη θέρμο/ηχομόνωση που υπάρχει.
Τα κουφώματα επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες.
Από τα ανωτέρω συμπεραίνεται ότι απαιτείται εξειδικευμένη γνώση και εφαρμογή συγκεκριμένων οδηγιών για την ορθή εγκατάσταση των κουφωμάτων, η οποία θα συμβάλει στη διατήρηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους.

Σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 14351-1 ο κατασκευαστής θα πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με τα ακόλουθα:
• αποθήκευση και διαχείριση κατασκευασμένου προϊόντος (αν δεν υλοποιήσει την εγκατάσταση ο ίδιος).
• απαιτήσεις και τεχνικές εγκατάστασης στο έργο (αν δεν υλοποιήσει την εγκατάσταση ο ίδιος).
• συντήρηση και καθαρισμό.
• οδηγίες τελικού χρήστη, συμπεριλαμβανομένων των οδηγιών για αντικατάσταση εξαρτημάτων.
• οδηγίες για την ασφαλή χρήση του προϊόντος.

Οι επαγγελματικές ομάδες που εμπλέκονται στην εγκατάσταση των κουφωμάτων είναι οι παρακάτω:
1. Αρχιτέκτονες / Πολιτικοί Μηχανικοί.
2. Κατασκευαστές κτιρίων / Εργολάβοι.
3. Παραγωγοί των συστημάτων.
4. Επαγγελματίες του κλάδου που σχετίζονται με την κατασκευή και εγκατάσταση κουφωμάτων.

2. Αντικείμενο
Βασικός σκοπός του παρόντος τεχνικού εγχειριδίου είναι να δοθούν κατευθυντήριες γραμμές και ορθές πρακτικές για την εγκατάσταση των κουφωμάτων όπως αυτά ορίζονται στο πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 12519.

Το τεχνικό εγχειρίδιο δεν εφαρμόζεται σε:
• Θύρες (ΕΛΟΤ ΕΝ 14351-1).
• Συστήματα σκίασης παντός τύπου (παντζούρια, ρολά κλπ.) τα οποία δεν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του παραθύρου.
• Παράθυρα με επιδόσεις σε φωτιά ή / και καπνό (ΕΛΟΤ ΕΝ 16034).
• Υαλοπετάσματα (ΕΛΟΤ ΕΝ 13830).
•  Όλα τα κουφώματα με κλίση >15ο.

Το παρόν εγχειρίδιο απευθύνεται προς χρήση στους επαγγελματίες του κλάδου οι οποίοι εγκαθιστούν προϊόντα στα κτίρια, χωρίς να έχει κανονιστικό χαρακτήρα. Βασική προϋπόθεση είναι ότι τα προϊόντα πληρούν τις εκάστοτε ισχύουσες κανονιστικές Εθνικές και Ευρωπαϊκές απαιτήσεις. Ο κατασκευαστής ή ο παραγωγός του συστήματος, εφ’ όσον το επιθυμεί έχει τη δυνατότητα να συντάξει δικές του οδηγίες εγκατάστασης των κουφωμάτων.

Οι οδηγίες του Τεχνικού Εγχειριδίου εφαρμόζονται σε δυο διαφορετικά είδη περιπτώσεων:
1. Σε εγκατάσταση κουφωμάτων σε νέα κτίρια.
2. Σε αντικαταστάσεις κουφωμάτων σε υφιστάμενα κτίρια.
3. Όροι και ορισμοί

Για τους σκοπούς του παρόντος Τεχνικού Εγχειριδίου εφαρμόζονται οι ακόλουθοι όροι και ορισμοί.
Εγκατάσταση: είναι η τοποθέτηση και εφαρμογή των κουφωμάτων στα όμορα δομικά στοιχεία ενός κτιρίου.
Εγκαταστάτης: ο τεχνίτης που θα υλοποιήσει την εγκατάσταση στα όμορα δομικά στοιχεία ενός κτιρίου.
Όμορα δομικά στοιχεία: είναι τα δομικά στοιχεία στα οποία θα στερεωθεί το κούφωμα και με τα οποία θα συνεργαστεί κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του. Αυτά μπορεί να είναι τοιχοποιία (από διάφορα υλικά), κοιλοδοκοί κλπ.
Παράθυρο: δομικό στοιχείο για το κλείσιμο ενός ανοίγματος που υπάρχει σε ένα τοίχο ή μία κεκλιμένη στέγη το οποίο αφήνει να διαπερνά το φως και πιθανόν παρέχει εξαερισμό
Θύρα (πόρτα): δομικό στοιχείο για το κλείσιμο ενός ανοίγματος που υπάρχει σε ένα τοίχο το οποίο επιτρέπει την πρόσβαση και πιθανόν αφήνει να διαπερνά το φως όταν είναι κλειστό
Συρόμενο Αναδιπλούμενο Κούφωμα (φυσούνα): τύπος κουφώματος το οποίο σύρεται και αναδιπλώνει στην τοιχοποιία.
Αγκύρια (βύσματα – βίδες): εξάρτημα για ενίσχυση, υποστήριξη, σύνδεση δομικών υλικών, το οποίο εισχωρεί και σφηνώνεται μέσα σ’ αυτά
Πρόκασα (ψευτόκασα): είναι η πρώτη κάσα που μπαίνει στο κούφωμα πριν την κύρια κάσα και βοηθάει τον σοβατζή να σοβατίσει σωστά και αλφαδιασμένα, έτσι ώστε να έχουμε σωστές αποστάσεις πλάτους και ύψους.

4. Εγκατάσταση κουφωμάτων
4.1 Μεταφορά κουφώματος – προεργασία
Η μεταφορά των κουφωμάτων και η εργασία στην οικοδομή πρέπει να συνοδεύεται από τις σχετικές προφυλάξεις ασφαλείας με βάση τίς διατάξεις του Π.Δ. 305/1996 “Ελάχιστες Προδιαγραφές Ασφαλείας και Υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια σε συμμόρφωση με την Οδηγία 92/57ΕΟΚ” (ΦΕΚ 212/Α/29-8-96). Η μεταφορά των κουφωμάτων πρέπει να γίνεται με ασφάλεια τόσο των εργαζομένων, όσο και του προϊόντος σε ειδικές μεταλλικές θήκες με προστατευτικά υλικά ανά κούφωμα και δεμένα με τρόπο ασφαλή.
Η εναπόθεση και η πιθανή προσωρινή αποθήκευση των κουφωμάτων στο εργοτάξιο πρέπει να γίνει επίσης με ασφαλή τρόπο, προστατεύοντας τόσο το κούφωμα όσο και τους παρευρισκόμενους στο χώρο.

Πριν ξεκινήσει η εγκατάσταση θα πρέπει να γίνει:
1. Καθαρισμός περιμετρικά του λαμπά από υπολείμματα υλικών
2. Έλεγχος των μέτρων του κουφώματος σε σχέση με τα όμορα δομικά στοιχεία (απαιτούμενα κενά)
3. Έλεγχος ύπαρξης των απαιτούμενων υλικών για την εγκατάσταση.

4.2 Ανοχές στην εγκατάσταση –  Μέτρα κατασκευής
Η διαφορά της θερμοκρασίας και οι μετακινήσεις των δομικών στοιχείων του κτιρίου, απαιτούν συγκεκριμένες ανοχές μεταξύ του κουφώματος και των όμορων δομικών στοιχείων.
Στον Πίνακα 4.1 που ακολουθεί παρουσιάζεται ο συντελεστής γραμμικής διαστολής (α) για τα τέσσερα βασικά υλικά προφίλ από τα οποία είναι κατασκευασμένα τα κουφώματα, για 70 οC διαφορά θερμοκρασίας (δηλαδή από -20 έως +50 οC) και για ένα μέτρο μήκους υλικού.
Πίνακας4.1: Συντελεστής γραμμικής διαστολής υλικών προφίλ
* Ο συντελεστής αυξάνεται σημαντικά σε περίπτωση που χρησιμοποιηθεί έγχρωμο προφίλ PVC αντί για λευκό PVC.   

Συνεπώς κατά την επιμέτρηση των τελικών μέτρων κατασκευής θα πρέπει να αφαιρούμε τις προβλεπόμενες ανοχές.

Στον Πίνακα 4.2 που ακολουθεί βλέπουμε το κενό (σε mm) που πρέπει να υπάρχει μεταξύ τοιχοποιίας και κουφώματος. Η ανοχή είναι για κάθε αρμό ξεχωριστά.
Πίνακας 4.2: Ανοχές (κενό) μεταξύ τοιχοποιίας και κουφώματος

Παράδειγμα: για κούφωμα με προφίλ αλουμινίου έως 3.000 mm ο υλοποιών την εγκατάσταση θα πρέπει να αφήσει κενό αρμό περιμετρικά τουλάχιστον 10 mm σε κάθε πλευρά. Αντίστοιχα για κούφωμα διάστασης 1.500-3.000 mm με έγχρωμο προφίλ UPVC το αντίστοιχο κενό θα πρέπει να είναι 20 mm.
Σε συνεχόμενες διαστάσεις μεγαλύτερες από 6.000 mm για σταθερό ή ανοιγόμενο κούφωμα προτείνεται να έχουμε αρμό (ανεξάρτητο κούφωμα), ενώ για τα συρόμενα αρμούς διαστολής στους οδηγούς > 10 mm.
Ωστόσο σε περίπτωση που έχουμε γωνιακή εσοχή μεταξύ κάσας και τοιχοποιίας όπως στο Σχήμα 4.4 που ακολουθεί, τα κενά είναι διαφορετικά.
Στον Πίνακα 4.3 που ακολουθεί βλέπουμε το κενό που πρέπει να υπάρχει μεταξύ τοιχοποιίας και κουφώματος όταν υπάρχει εσοχή και από την εσωτερική πλευρά.
Πίνακας 4.3: Ανοχές (κενό) μεταξύ τοιχοποιίας και κουφώματος με διπλή εσοχή

4.3 Αλφάδιασμα – Τακάρισμα Κουφώματος
Το αλφάδιασμα της κάσας προς τους τρεις άξονες λειτουργίας του κουφώματος, οριζόντιο – κάθετο εσωτερικά – κάθετο μέσα έξω, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη σφράγιση κατά το κλείσιμο και τη λειτουργικότητα του κουφώματος.
Το τακάρισμα εκτός από τα σωστά επίπεδα, προσφέρει και τα ανάλογα κενά μεταξύ κάσας και τοιχοποιίας ή πατώματος για να εφαρμοστούν τα μονωτικά και στεγανωτικά υλικά

4.3.1 Ανοιγόμενα Κουφώματα
Το τακάρισμα του κουφώματος στα δομικά στοιχεία κατά την διαδικασία του αλφαδιάσματος βασίζεται στην αρχή της μεταφοράς των κινητών και ιδίων φορτίων στην τοιχοποιία, σε σημεία που μπορούν να απορροφήσουν το φορτίο μέσω της κάσας χωρίς να παραμορφώνεται αυτή.
Η αλλαγή του φορτίου σε σχέση με τη θέση του φύλλου είναι παράμετρος πολύ σημαντική για τη θέση και τον τρόπο που θα βάλουμε τα τακάκια.
Σε όλες τις τυπολογίες τα φύλλα αποτελούν τα κινητά μέρη, ενώ στα ανοιγόμενα κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις.
Το φορτίο των φύλλων στα ανοιγόμενα μεταφέρεται μέσω των μεντεσέδων στην κάσα και από εκεί στο όμορο δομικό στοιχείο. Συνεπώς το τακάρισμα της κάσας γίνεται αρχικά στις γωνίες και στα σημεία εκατέρωθεν των κάθετων και οριζοντίων χωρισμάτων.
Σε όλα τα κουφώματα με κατωκάσια (μπαλκονόπορτες), οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψιν και άλλα κινητά φορτία (π.χ. διέλευση αμαξιδίων – καροτσιών κ.τ.λ.) και να ενισχύουμε το τακάρισμα με περισσότερα τακάκια όπου αυτό είναι εφικτό από την εκάστοτε τυπολογία.
Στο Σχήμα 4.7 που ακολουθεί μπορούμε να δούμε ότι για ανοιγοανακλινόμενο κούφωμα, τα δύο τακάκια που μεταφέρουν το βάρος στο όμορο δομικό στοιχείο (π.χ. τοιχοποιία) μπαίνουν στο κάτω μέρος της κάσας από την πλευρά των μεντεσέδων και από στην απέναντι πλευρά (επάνω και κάτω).
Στη μπαλκονόπορτα με χαμηλό κατωκάσι παρατηρούμε τα επιπλέον τακάκια (στο κατωκάσι) λόγω κινητών φορτίων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται σκίτσα τακαρίσματος για διάφορες τυπολογίες ανοιγόμενων.
Τα μπλε τακάκια μεταφέρουν το φορτίο στο όμορο δομικό στοιχείο χωρίς να έχουμε παραμόρφωση της κάσας, ενώ τα κίτρινα βοηθούν στο να μην παραμορφωθεί η κάσα κατά την μηχανική στερέωση.

4.3.2 Συρόμενο – Αναδιπλούμενο Κούφωμα (Φυσούνα)
Η καλή λειτουργία της φυσούνας έχει πρωτίστως να κάνει με το σωστό τακάρισμα των υαλοπινάκων και της κάσας (με έμφαση στο κατωκάσι ή ανωκάσι) .
Η αρχή τακαρίσματος της κάσας είναι να τοποθετηθούν τα βασικά τακάκια στο σημείο που μεταφέρονται τα φορτία των φύλλων όταν το κούφωμα είναι κλειστό.
Ενδιάμεσα τοποθετούνται τακάκια, από την πλευρά που μαζεύονται τα φύλλα, ανά 200 mm και στα υπόλοιπα κενά ανά 350 mm.
Στην περίπτωση που η φυσούνα έχει μηχανισμό με την μεταφορά των φορτίων στο κάτω μέρος, τα τακάκια τοποθετούνται στο κατωκάσι όπως φαίνεται στην 1η περίπτωση του Σχήματος 4.8, και αντίστοιχα όταν τα βάρη είναι στο ανωκάσι το τακάρισμα γίνεται όπως στη 2η περίπτωση του Σχήματος 4.8. Σχήμα 4.8: Σημεία τακαρίσματος Φυσούνας

4.3.3 Συρόμενα
Στα συρόμενα κουφώματα τα φορτία μεταφέρονται στο δάπεδο δίνοντας έμφαση στις δύο ακραίες θέσης του φύλλου, ήτοι ανοικτό και κλειστό. Όταν έχουμε συγκέντρωση φύλλων σε μία πλευρά, όπως τρίφυλλα / τετράφυλλα επάλληλα, τότε στην πλευρά που μαζεύονται τα φύλλα τοποθετούμε τακάκια ανά 300 mm (Σχήμα 4.9β, λεπτομέρεια 1). Στα υπόλοιπα διαστήματα που μένουν, τοποθετούμε τα τακάκια σε απόσταση ≤ 400 mm. Βεβαίως η απόσταση εξαρτάται και από τη διατομή του οδηγού και το βάρος του φύλλου.

4.4 Στερέωση Κουφώματος
Η στερέωση του κουφώματος απορροφά όλες τις δυνάμεις που ενεργούν σε αυτό και οι οποίες είναι:
1. Ίδιον βάρος
2. Αέρας
3. Φορτίο από σεισμική δόνηση
Το ίδιον βάρος αποτελείται από το βάρος της υάλωσης, των προφίλ και των εξαρτημάτων. Σε κουφώματα με διπλή υάλωση ο μέσος όρος φορτίου ανά τετραγωνικό μέτρο είναι 25-40 kg. Η μέγιστη φόρτιση από τον αέρα δεχόμαστε ότι είναι 110 kg/m2, λαμβάνοντας υπόψη ότι στην Ελλάδα η μέγιστη ένταση ανέμου που παρατηρείται είναι 13 Μποφόρ. Πίνακας 4.4: Πίνακας ασκούμενων δυνάμεων από τον αέρα

Η στερέωση του κουφώματος γίνεται σε δύο διαφορετικές περιπτώσεις:
• Στερέωση του κουφώματος απευθείας στο όμορο δομικό στοιχείο (π.χ. τοιχοποιία)
• Στερέωση στην πρόκασα

4.4.1 Στερέωση απευθείας στην τοιχοποιία
Σε κάθε περίπτωση ο τρόπος που βάζουμε τα αγκύρια (βύσματα) στερέωσης έχει στόχο να ασφαλίσει τα σημεία που μεταφέρουν τα φορτία στα όμορα δομικά στοιχεία.
Η βασική αρχή είναι ότι τα φορτία στα όμορα δομικά στοιχεία μεταφέρονται μέσω των κάθετων και οριζόντιων στοιχείων στην κάσα. Τα σημεία που συνδέονται τα κάθετα και οριζόντια στοιχεία στην κάσα και οι γωνίες, είναι αυτά που στερεώνουμε πρώτα. Την υπόλοιπη απόσταση τη διαμοιράζουμε σε mm, ανάλογα με το είδος προφίλ, όπως φαίνεται στον Πίνακα 4.5. Πίνακας 4.5: Διαμοίραση απόστασης κατά τη στερέωση των κουφωμάτων

Ξεκινάμε να τοποθετούμε τα αγκύρια από τις γωνίες ανά 100-150 mm και από τις δύο πλευρές, στερεώνουμε τα σημεία κάθετα / οριζόντια εκατέρωθεν 100-150 mm και διαμοιράζουμε τις υπόλοιπες αποστάσεις. Συνεπώς η στερέωση έχει να κάνει με την τυπολογία, τη διάσταση του κουφώματος και τα όμορα δομικά στοιχεία. Όταν στο κούφωμα υπάρχει επικαθήμενο ρολό, η στήριξη ενισχύεται στην επάνω πλευρά των πλαϊνών για επιφάνεια κουφώματος > 1,5 m2 δεδομένου ότι δεν μπορούμε να στερεώσουμε στο κουτί του ρολού. Στα κουφώματα αλουμινίου με θερμοδιακοπή, οι βίδες στήριξης της κάσας δεν τοποθετούνται ποτέ στο πολυαμίδιο. Το τρύπημα γίνεται μόνον στα προφίλ και στο κατωκάσι πάντα στο εσωτερικό.

Στα συνθετικά κουφώματα η βίδα στερέωσης τοποθετείται σε σημεία του προφίλ που υπάρχει η μεταλλική ενίσχυση.

4.4.2 Επιλογή αγκυρίων
Η κατηγορία των υλικών που είναι κτισμένες οι τοιχοποιίες επηρεάζουν τον τρόπο στερέωσης και το είδος του αγκυρίου. Στον Πίνακα 4.6 περιγράφονται τα διαφορετικά υλικά τοιχοποιίας στα οποία μπορεί να γίνει στήριξη του κουφώματος. Πίνακας 4.6: Υλικά τοιχοποιίας για στήριξη κουφώματος Η ποιότητα, το είδος και η διάμετρος του αγκυρίου στερέωσης σε σχέση με την ποιότητα της τοιχοποιίας και το μέγεθος του κουφώματος, ορίζει και την σχετική ποσότητα που απαιτείται για την ασφαλή στερέωση. Στους πίνακες του Παραρτήματος Ι μπορούμε να δούμε τον αριθμό των αγκύριων (βιδών) που απαιτούνται για να στερεωθεί ένα κούφωμα ανάλογα με την διάστασή του, λαμβάνοντας υπόψιν τη φόρτιση και τη διατομή του αγκυρίου.

Η φόρτιση περιλαμβάνει το μέγιστο φορτίο ανέμου που καταγράφηκε στην Ελλάδα (13 Beaufort, 1060 Pa, 110 kg/) με σχετική προσαύξηση της φόρτισης από την αδράνεια της μάζας λόγω σεισμών (+25% του βάρους του κουφώματος / m2) και τον συντελεστή ασφαλείας των υλικών (γ=3). Tο μήκος της βίδας που πρέπει να χρησιμοποιηθεί εξαρτάται από το είδος της τοιχοποιίας. Ακολουθεί γράφημα (Σχήμα 4.15) με την ελάχιστη διείσδυση της βίδας ανάλογα το είδος της τοιχοποιίας.

4.4.3 Δυνάμεις στο υλικό από την εκτόνωση της βίδας
Η σημειακή εκτόνωση περιμετρικά της μάζας του δομικού στοιχείου που δημιουργείται εφαρμόζοντας τη βίδα, δημιουργεί ρηγματώσεις στο δομικό στοιχείο. Συνεπώς όταν στερεώνονται τα κουφώματα σε γωνία θα πρέπει να τηρούνται οι παρακάτω οδηγίες ως προς τις αποστάσεις. Ο βασικός κανόνας είναι να απέχουν από την γωνιά τουλάχιστον 1-2 φορές περισσότερο του μήκους της βίδας. Σημαντικό είναι η τρύπα που θα μπει η βίδα να είναι μακρύτερη κατά 2 φορές τουλάχιστον της διαμέτρου της βίδας στήριξης με ελάχιστο 10 mm. Η διάτρηση της οπής γίνεται με περιστροφή και κρούση στις τοιχοποιίες από μπετόν, πέτρα και στους αρμούς των τούβλων και με απλή περιστροφή για τα υπόλοιπα υλικά. Κατά την εγκατάσταση των κουφωμάτων μπορούν να εφαρμοστούν με ασφάλεια οι ελάχιστες αποστάσεις που αναφέρονται παραπάνω.

4.4.4 Στερέωση σε πρόκασα (ψευτόκασα)
Στην περίπτωση που υπάρχει μεταλλική πρόκασα γαλβανισμένη, τότε αυτή στερεώνεται με τζινέτια ή βύσματα από τις γωνίες 100-150 mm και ενδιάμεσα ανά 700 mm (max) από όλες τις πλευρές και εγκιβωτίζεται στο επίχρισμα της τοιχοποιίας, όπως φαίνεται στο Σχήμα 4.20. Η στερέωση της πρόκασας στην τοιχοποιία γίνεται μόνον με βύσματα ώστε να διαφυλαχτεί το γαλβανισμένο περίβλημα του προφίλ.

Σχήμα 4.20: Αποστάσεις για τη στερέωση της πρόκασας

Η στερέωση της κάσας του κουφώματος στην πρόκασα γίνεται με γαλβανισμένες λαμαρινόβιδες Φ4,2 – 5,5 σε μήκος τόσο όσο να διαπεράσουν και τα δύο τοιχώματα του μεταλλικού προφίλ της πρόκασας, στα σημεία που ορίζονται από τις οδηγίες. Σε περίπτωση στερέωσης με ανοξείδωτες βίδες απαιτείται η χρήση χιτωνίων ή άλλων εξειδικευμένων μεθόδων. Εχει μεγάλη σημασία το υλικό, η μορφή και η θέση στερέωσης της πρόκασας. Στα κουφώματα με προφίλ θερμοδιακοπής θα πρέπει να διαφυλαχτεί η συνέχεια της θερμοδιακοπής. Σε περίπτωση μεταλλικής πρόκασας, αυτό θα εξαρτηθεί από τη μορφή και τη θέση τοποθέτησης της πρόκασας σε σχέση με την κάσα του κουφώματος. Κατά την τοποθέτηση της πρόκασας θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι θα πρέπει να γίνει στεγανοποίηση μεταξύ τοιχοποιίας – πρόκασας και πρόκασας – κουφώματος. Σημαντικό είναι επίσης στο κατωκάσι (και όχι μόνον) να θερμοδιακόπτεται το όποιο υλικό χρησιμοποιείται. Αυτό σημαίνει ότι δε γίνεται χρήση ενιαίου κομματιού μαρμάρου ή άλλου υλικού, αλλά στο σημείο που εγκαθιστούνται τα κουφώματα θα πρέπει να υπάρχει κενό ώστε να εφαρμόζονται τα μονωτικά και στεγανωτικά υλικά. Ως προς τη θέση εγκατάστασης του κουφώματος σε σχέση με το όμορο δομικό στοιχείο, στο Παράρτημα ΙΙ δίδονται ενδεικτικές προτάσεις με στόχο τη μείωση των δημιουργούμενων θερμογεφυρών και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου.

5. Μόνωση – Στεγάνωση Κουφώματος
Η ελλιπής ή κακή μόνωση & στεγάνωση περιμετρικά της κάσας, δημιουργεί θερµογέφυρα με συνέπεια την εμφάνιση υδρατμών η οποία σε βάθος χρόνου υποβαθμίζει την ποιότητα τόσο των όμορων δομικών στοιχείων, όσο και του εσωτερικού περιβάλλοντος. Ο στόχος είναι να επέμβουμε σε τρεις ζώνες, δηλαδή μέσα, έξω και στον άξονα του κουφώματος, με τα αντίστοιχα κατάλληλα υλικά. Είναι σημαντικό να τονιστεί, ότι για να γίνει σωστά η διαδικασία της μόνωσης προτείνεται να υπάρχει πρόσβαση στις τρεις αυτές ζώνες, με πρώτη αυτή μεταξύ κουφώματος και όμορου δομικού στοιχείου.  Όταν έχουμε χωνευτό συρόμενο κούφωμα θα πρέπει να μονώσουμε επιμελώς το εσωτερικό αρμοκάλυπτρο από την πλευρά του κενού.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες υλικών που χρησιμοποιούνται σε διάφορες μορφές και με διαφορετικές χημικές και μηχανικές ιδιότητες:
• Υλικά για στεγάνωση
• Υλικά για μόνωση

5.1 Βασικές αρχές στεγάνωσης – μόνωσης
Οι βασικές αρχές στεγάνωσης και μόνωσης είναι οι εξής:
1. Η εξωτερική στεγάνωση πραγματοποιείται για προστασία από την είσοδο υδάτων. Τα εξωτερικά στεγανωτικά πρέπει να «αναπνέουν».
2. Η εσωτερική σφράγιση πραγματοποιείται για την αποφυγή  διαφυγής θερμού αέρα προς τα έξω. Εσωτερικά η στεγανοποίηση πρέπει να είναι απόλυτη ώστε η υγρασία να διαφεύγει μόνον προς τα έξω.
3. Τα υλικά στεγάνωσης και μόνωσης πρέπει να έχουν ελαστικότητα, ώστε να «ακολουθούν» τις μετακινήσεις της τοιχοποιίας και της κάσας του κουφώματος.

5.2 Επιλογή των κατάλληλων υλικών
Ο υλοποιών την εγκατάσταση επιλέγει τα κατάλληλα υλικά (μονωτικά και στεγανωτικά) σύμφωνα με τα αποτελέσματα που επιθυμεί να πετύχει, τα οποία θα πρέπει να είναι εφάμιλλα με αυτά των δοκιμών τύπου του κουφώματος που πρόκειται να εγκαταστήσει.

5.2.1 Στεγανωτικά υλικά
Τα στεγανωτικά υλικά εμποδίζουν τον αέρα και το νερό να μετακινείται μεταξύ της εξωτερικής και εσωτερικής ζώνης. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες τέτοιων υλικών:
1. Αυτοδιογκούμενες ταινίες
2. Φιλμ (Films)
3. Ρευστά στεγανωτικά

Ειδικότερα για την εφαρμογή των ρευστών στεγανωτικών, αυτά θα πρέπει να είναι συμβατά με τα όμορα υλικά, ενώ θα πρέπει να ορίσουμε τη διάσταση και το βάθος της οπής που θα εφαρμοστούν. Επίσης θα πρέπει να προετοιμαστεί καταλλήλως η επιφάνεια εφαρμογής. Συνεπώς οι παράμετροι που λαμβάνουμε υπόψιν για την επιλογή του κατάλληλου στεγανωτικού είναι:
1. Η ελαστικότητα
2. Η χημική συμβατότητα με τα όμορα δομικά στοιχεία
3. Η αντοχή στα φυσικά στοιχεία
4. Η μηχανική παραμόρφωση

Ανάλογα με τη χημική τους σύνθεση τα στεγανωτικά διακρίνονται σε:
1. Ακρυλικά
2. Πολυσουλφονικά (για υαλώσεις)
3. Πολυουρεθανικά
4. Σιλικονούχα (Όξινα και Ουδέτερα)
5. Υβριδικά

Πίνακας 5.1: Συμβατά χημικά στεγανωτικά *Σε κάθε περίπτωση ο υλοποιών την εγκατάσταση θα πρέπει να συμβουλεύεται τις ετικέτες και τη σήμανση του προϊόντος
Τα στεγανωτικά διακρίνονται σύμφωνα με σκληρότητα (ανθεκτικότητα) τους, δηλαδή τη δύναμη που απαιτείται για την επέκταση ενός υλικού σε σταθερή ποσότητα (π.χ. 100%). Αυτό είναι γνωστό ως συντελεστής εφελκυσμού και υπάρχουν δύο κατηγορίες:
1. Χαμηλού συντελεστή εφελκυσμού (Low Modulus) δηλαδή ≤0,4 Ν/mm2
2. Υψηλού συντελεστή εφελκυσμού (High Modulus), δηλαδή >0,4 Ν/mm2

Οι κατηγορίες των στεγανωτικών με βάση την ελαστική επαναφορά είναι:
1. Ελαστική (Ε): Επαναφορά στην αρχική κατάσταση ≥40%.
2. Πλαστική (Ρ): Επαναφορά στην αρχική κατάσταση <40%.
Στον Πίνακα 5.2 αναλύονται οι κατηγορίες των στεγανωτικών ως προς την ελαστικότητα και το ποσοστό επαναφοράς Πίνακας 5.2: Κατηγορίες στεγανωτικών ως προς την ελαστικότητα και το ποσοστό επαναφοράς.
Ο υλοποιών την εγκατάσταση θα πρέπει να γνωρίζει τα χαρακτηριστικά των υλικών στεγάνωσης και να είναι σε θέση να ερμηνεύει τις ετικέτες με τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους. Με βάση τα διεθνή πρότυπα για τη μόνωση-στεγάνωση των κατασκευών (ΕΛΟΤ EN ISO 11600 & ΕΛΟΤ EN 15651-1) υπάρχουν στην ετικέτα συγκεκριμένες παράμετροι οι οποίες και χαρακτηρίζουν το υλικό.
Σύμφωνα με το ΕΛΟΤ EN ISO 11600 υπάρχουν 6 παράμετροι.
Η 1η παράμετρος είναι το γράμμα G ή F. Το G είναι υλικό για υαλοπίνακες και το F για προσόψεις.
Η 2η παράμετρος είναι ένας αριθμός (25/20/12,5/7,5). Οι αριθμοί δείχνουν την κατηγορία ικανότητας μετακίνησης (συστολής & διαστολής) του υλικού, απαραίτητη προϋπόθεση όλων των υλικών εγκατάστασης. Στον πίνακα 5.3 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι σχετικές κλάσεις. Πίνακας 5.3: Κατηγορίες συστολο-διαστολής των στεγανωτικών υλικών

Η 3η παράμετρος είναι τα γράμματα LM (Low Modulus) ή HM (High Modulus) που αναφέρεται στη σκληρότητα του υλικού.
Η 4η παράμετρος είναι τα γράμματα E ή P που δείχνει την ελαστικότητα και τη συμπεριφορά ως προς την παραμόρφωση (ελαστική ή πλαστική).
Η 5η παράμετρος είναι τα γράμματα M=επίχρισμα, G=υαλοπίνακας, A=αλουμίνιο, δηλαδή χαρακτηρίζει το υλικό στο οποίο πρόκειται να εφαρμοστεί το στεγανωτικό.
Η 6η παράμετρος είναι τα γράμματα p: εφαρμογή με αστάρι ή up: εφαρμογή χωρίς αστάρι.

Παράδειγμα κωδικοποίησης σύμφωνα με το ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 11600: F-20LM-Ρ-Αup δηλαδή υλικό για κούφωμα / κατηγορία συστολοδιαστολής 20 / χαμηλής σκληρότητας / πλαστική συμπεριφορά / χρήση για αλουμίνιο / χρήση χωρίς αστάρι.

Σύμφωνα με το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 15651-1, το οποίο δανείζεται πολλά στοιχεία ως προς την κωδικοποίηση από το ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 11600, μπορούμε να βρούμε τις παρακάτω παραμέτρους στην ετικέτα.
– F (= στεγανωτικό για στοιχεία προσόψεων)
– EXT-INT (= εξωτερική και εσωτερική εφαρμογή)
– INT (= εσωτερική εφαρμογή)
– CC (= κατάλληλο για κρύα κλίματα).

Παράδειγμα κωδικοποίησης σύμφωνα με το ΕΛΟΤ ΕΝ 15651-1: Τύπος F-EXT-INT CC, CLASS 25LM δηλαδή υλικό για κούφωμα / κατάλληλο για εξωτερική και εσωτερική χρήση / κατάλληλο για χρήση σε κρύα κλίματα / κατηγορία συστολοδιαστολής 25 / χαμηλής σκληρότητας

Στον Πίνακα 5.4 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι κατηγορίες ρευστών και αυτοδιογκούμενων στεγανωτικών σύμφωνα με το DIN 18542:2009 Πίνακας 5.4: Κατηγορίες ρευστών και αυτοδιογκούμενων στεγανωτικών υλικών για εξωτερική χρήση.

Παράδειγμα: Εάν πρόκειται να εγκατασταθεί κούφωμα με κλάση υδατοστεγανότητας 8Α (δηλαδή 450 Pa) θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για ταινία στεγάνωσης κατηγορίας BG1, η οποία αντέχει σε 600 Pa. Αν χρησιμοποιηθεί κατηγορία BG2 (300 Pa), οι ιδιότητες του εγκατεστημένου κουφώματος δε θα συνάδουν με τα τεχνικά χαρακτηριστικά αυτού. Τέλος υπάρχει και η κατηγορία BGR ή οποία είναι πολύ χαμηλής υδατοστεγανότητας και συνεπώς μπορεί να εφαρμοστεί μόνον εσωτερικά. Τα στεγανωτικά υλικά σε μορφή ταινίας είναι πολύ πρακτικά στην εφαρμογή τους δεδομένου ότι καλύπτουν και τα κενά μεταξύ του κουφώματος και του τοίχου. Για την ευκολότερη χρήση τους τα στεγανωτικά υλικά με χρώμα είναι για εσωτερική χρήση, ενώ τα λευκά προορίζονται για εξωτερική χρήση. Προς ευκολία του υλοποιούντος την εγκατάσταση διατίθεται στην αγορά και μία κατηγορία ταινίας που εφαρμόζεται και εσωτερικά και εξωτερικά. Οι ταινίες PVC έχουν μεγάλη μηχανική αντοχή και τοποθετούνται στο κάτω μέρος του κουφώματος προ συμπιεσμένες κατά 50%.

5.2.2 Διαστασιολόγηση των κενών για στεγάνωση
Το βάθος της εφαρμογής του στεγανωτικού υλικού (b) εξαρτάται από την απόσταση μεταξύ κουφώματος και τοίχου (a). Για κενό από 10-15 mm θα πρέπει b =a/2.
Κατά την εφαρμογή του στεγανωτικού υλικού θα πρέπει να προσέξουμε να ενώνει μόνο δυο επιφάνειες ώστε να λειτουργεί ορθά η ελαστικότητά του. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εφαρμόζεται σε τρεις επιφάνειες.
Σε κάθε περίπτωση πριν εφαρμόσουμε το στεγανωτικό θα πρέπει να καθαρίσουμε πολύ καλά το σημείο εφαρμογής, να τοποθετήσουμε το αυτοδιογκούμενο υλικό και μετά το στεγανωτικό.
Ο τρόπος επιλογής του στεγανωτικού θα πρέπει να είναι σε σχέση με το κενό που επιθυμούμε να σφραγίσουμε ± 2-3 mm. Συνεπώς προτείνουμε τρόπους στερέωσης και υλικά μόνωσης και στεγάνωσης ώστε να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και το σημαντικότερο να αποφύγουμε τη συμπύκνωση υδρατμών. Ο πίνακας 5.5 που ακολουθεί ορίζει τις ιδανικές συνθήκες σε σχέση με την εσωτερική θερμοκρασία και τη σχετική υγρασία του σπιτιού. Είναι σημαντικό να αποτρέψουμε την είσοδο και παραμονή του αέρα στον χώρο μεταξύ του κουφώματος και της τοιχοποιίας ώστε να αποτρέψουμε το φαινόμενο της υγροποίησης. Θα πρέπει η εσωτερική θερμοκρασία να είναι μεγαλύτερη από αυτήν της υγροποίησης . Πίνακας 5.5: Ιδανικές συνθήκες σε σχέση με την εσωτερική θερμοκρασία και τη σχετική υγρασία
Εάν έχουμε θερμοκρασία δωματίου 20 οC και σχετική υγρασία 60%, κάτι πολύ σύνηθες, ενώ η εσωτερική επιφάνεια του κουφώματος έχει θερμοκρασία κάτω από 12 οC τότε θα δημιουργηθεί υγροποίηση. Στα Σχήματα (5.10 & 5.11) που ακολουθούν περιγράφονται δύο παραδείγματα, με και χωρίς εμφάνιση υγροποίησης στο εσωτερικό του κουφώματος.
1. Τοιχοποιία χωρίς μόνωση
2. Πρόκασα μεταλλική
3. Εγκατάσταση κουφώματος εσωτερικά
4. Θερμοκρασία έξω -2 οC
5. Θερμοκρασία μέσα 20 οC
6. Σχετική υγρασία μέσα 55%

Υγροποίηση στο εσωτερικό μέρος του κουφώματος
1. Τοιχοποιία με μόνωσ
2. Πρόκασα μεταλλική
3. Εγκατάσταση κουφώματος στη μέση
4.  Θερμοκρασία έξω -2 οC
5.  Θερμοκρασία μέσα 20 οC
6. Σχετική υγρασία μέσα 55%

5.2.3 Μονωτικά υλικά – Αφροί
Αρχικά θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η χρήση του αφρού σκοπό έχει να μονώσει το κούφωμα και όχι να το στερεώσει στα όμορα δομικά στοιχεία. Η επιλογή του αφρού εξαρτάται από:
1. Την ελαστικότητα
2. Το χρόνο εκτόνωσης
Η ταχύτητα εκτόνωσης εξαρτάται από την θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Όσο μεγαλύτερη θερμοκρασία τόσο πιο γρήγορα εκτονώνεται. Γενικά για μικρά διάκενα προτείνεται η χρήση αφρού με μικρή ταχύτητα εκτόνωσης.
Πριν την χρήση απαιτείται καλός καθαρισμός της περιοχής και χρήση νερού ώστε να υπάρχει καλύτερη εφαρμογή του υλικού. Πρέπει να χρησιμοποιείται η αναγκαία ποσότητα στα σημεία εφαρμογής και να μην κόβεται η περίσσια ποσότητα διότι υποβαθμίζονται οι ιδιότητες του υλικού. Ο αφρός μετά την εφαρμογή του, θα πρέπει να επικαλυφθεί έτσι ώστε να προστατευθεί από την έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία UV. Για την εφαρμογή του αφρού θα πρέπει να υπάρχει κενό μεταξύ του κουφώματος και της τοιχοποιίας τουλάχιστον 10 mm, ενώ η εφαρμογή του γίνεται από τη βάση του κουφώματος προς επάνω.

5.2.4 Μονωτικά υλικά – Βουτυλικές Ταινίες
Οι ταινίες με βουτύλιο είναι υλικό πολύ σκληρό και με μεγάλες μηχανικές αντοχές, παρέχοντας στεγάνωση και μόνωση. Λόγω της ιδιότητας αυτής τοποθετούνται στο κατωκάσι ώστε με την εφαρμογή του βάρους του κουφώματος να στεγανώνουν και να μονώνουν καλά. Αφού καθαριστεί η επιφάνεια του κουφώματος με primer, ακολουθεί η εφαρμογή της βουτυλικής ταινίας.

6 Παράδοση – Επίδειξη καλής λειτουργίας
Με το πέρας των εργασιών ο υλοποιών την εγκατάσταση είναι υπεύθυνος για την επίδειξη του σωστού τρόπου λειτουργίας του κουφώματος στον καταναλωτή. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να ενημερώσει τον ιδιοκτήτη για τον τρόπο συντήρησης, τον καθαρισμό και την προστασία των κουφωμάτων από τρίτους παράγοντες.
Στον καταναλωτή θα πρέπει να δίδονται γραπτές οδηγίες λειτουργίας, συντήρησης και καθαρισμού των κουφωμάτων, καθώς και εγγύηση καλής λειτουργίας τουλάχιστον 2 ετών. Τέλος θα πρέπει να παραδίδονται τα έγγραφα της σήμανσης CE σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον Κανονισμό Δομικών Προϊόντων 305/2011 και τα εκάστοτε ισχύοντα εναρμονισμένα πρότυπα.